Factor 09 De relatie tussen ouders en hun kind

Hoe is de relatie tussen ouders en hun kind?

Deze pagina hoort bij de Familiescan bij scheidingen. De Familiescan helpt professionals om een eerste indruk te krijgen van de brede context rond een scheiding. De website Familiescan bij scheidingen is de opvolger van de app met dezelfde naam. De doorontwikkeling werd gedaan door Altra (onderdeel van iHUB) in samenwerking met negen gemeenten in de regio Hart van Brabant. Voor meer informatie over eigenaarschap en voorwaarden voor gebruik van de Familiescan, zoek contact met Olaf Goorden via o.goorden@altra.nl

Achtergronden

De ouder-kind relatie is een unieke relatie omdat deze in principe levenslang is, onverbrekelijk en er altijd sprake is van loyaliteit van het kind naar zijn/haar ouders. Het kind is (zichtbaar en onzichtbaar) trouw of loyaal aan zijn/haar ouders. De gehechtheidsrelatie is de emotionele band tussen een kind en zijn/haar ouder en is een belangrijk onderdeel van de ouder-kind relatie. Bepalend voor het ontwikkelen van een veilige gehechtheidsrelatie is (met inachtneming van kind- en omgevingskenmerken) het vermogen van de ouder om sensitief te reageren op signalen en behoeften van het kind en het vermogen om te mentaliseren. ‘Sensitief reageren’ betekent het herkennen van de signalen van het kind en er dan tijdig en adequaat op reageren. ‘Mentaliseren’ is het op een gepaste en coherente manier onderkennen wat er in het kind omgaat.

De ouder-kind relatie omvat daarnaast ook de wijze waarop ouders vorm geven aan het ouderschap, hun identiteit als ouder, en ook hun ideeën en verwachtingen over de opvoeding en hun kind maken deel uit van de ouder-kind relatie. Wanneer we spreken over de ouder-kind relatie is het daarom van belang om, naast de ontwikkeling die het kind doormaakt, ook oog te hebben voor het perspectief van de ouder.

Een goede relatie tussen ouder en kind is een beschermende factor als ouders uit elkaar gaan. Op basis van gehechtheidsonderzoek weten we dat een goede relatie met tenminste één ouder/verzorger essentieel is voor de ontwikkeling en het welzijn van jeugdigen. Een goede relatie met beide ouders is het ideaal en helpt sterk om problemen te voorkomen. Het doel van deze factor is niet om diep in te gaan op gehechtheid. Als er twijfels zijn over de gehechtheid, is diagnostiek door een gedragswetenschapper nodig.

Een goede band tussen ouder en kind vóór de scheiding is een beschermende factor voor een goede relatie tussen ouder en kind na de scheiding. Tegengesteld daaraan geldt dat een kwalitatief slechte band tussen ouder en kind vóór de scheiding het voorzetten van het contact na de scheiding, kwantitatief en kwalitatief, kan bemoeilijken.

Instrumenten en technieken bij informatieverzameling

Voor de hand liggende bronnen om informatie te verzamelen zijn: cliëntdossier, gesprekken met ouders (bij voorkeur samen), gesprekken met het kind, gesprekken met informanten uit het netwerk (leerkracht, familie, huisarts, enzovoort) en gesprekken met eventuele verwijzer en andere betrokken professionals. Overweeg om advies te vragen aan een gedragswetenschapper of andere professional met specialistische kennis op scheiding of een thema waarover je twijfelt.

Om zicht te krijgen op deze factor kun je daarnaast gebruik maken van onder andere:

Om verder zicht te krijgen op deze factor kun je gebruik maken van onder andere:

  • vragenlijsten gericht op het vaststellen van gezinsfunctioneren en ouder-kindrelatie (zoals Gezinsvragelijst en OKIV-R)
  • onderzoek door gedragswetenschapper

Mogelijke interventies specifiek bij deze factor

Interventies om de band tussen ouder en kind te bevorderen zijn meestal gericht op interactie tussen ouder en kind. Het kan daarnaast zinvol zijn om individueel aan vaardigheden van ouders of kinderen te werken. Als er twijfels of zorgen zijn over de gehechtheid is nadere diagnostiek nodig om hier meer duidelijkheid over te krijgen.

Specifiek voor deze factor kun je denken aan inzet van:

  • ouderschapsbemiddeling en/of omgangsbegeleiding
  • (handelingsgerichte) diagnostiek om de schade nader in beeld te brengen en oplossingsrichting te bepalen
  • hulp gericht op bevorderen/herstellen gehechtheid
  • opvoedondersteuning
  • hulp aan kind gericht op bijvoorbeeld trauma- en verliesverwerking of omgaan met psychiatrie bij ouders

Meer bronnen

Voor meer achtergrondinformatie over scheiding en problemen van kinderen, zie: